Tamburlara çamur sarması
Hemen hemen her tesiste uzunluğu ve kapasitesi değişik bant konveyör mevcuttur. Bu
konveyörle kısa, elektrik motoru küçük de olsa araya dişli kutusu girdiğinde güçlü bir tehlike
kaynağı olabilmektedir. Konveyör üzerindeki, bandın kendisi, hareket, kuyruk, yönlendirme,
gerdirme tamburları ve ruloları hareket halindedir. Çoğu tesiste hareketli tamburlar iş
kazalarına karşı kapalı da değildir. Bu nedenle bandın tamamı potansiyel bir tehlike
kaynağıdır. Özellikle kış aylarında ve bantla nemli malzeme taşındığında tamburlara cevher
sarmakta bu da bandı sağa sola kaydırmaktadır. Bant silgilerinin doğru çalışmaması cevherin
tamburlara sarmasının nedenidir. Bu kaymayı önlemek için bant tamburuna saran cevherin
temizlenmesi gerekmektedir. İşin kuralına göre yapılmaması önemli bir tehlike kaynağıdır.
Cevherin bant tamburuna yapışması durumunda bandın durdurulup bu çamurun temizlenmesi
gerekmektedir. Ne olacağını düşünmeden tambur temizleme işi bant çalışırken kürek
kullanılarak yapılmaktadır. Kürek bant ile tambur arasına girdiğinde adeta gizli bir el küreği ve
küreği tutan eli kendine çekmektedir. Sonuçta saniyenin onda biri gibi çok kısa bir süre içinde
çalışan bant ile tambur arasına çekilerek pestil gibi ezilmektedir. Bu kazalar ülkemizde sık
yaşanmış ve önlem alınmadığı, çalışanlar eğitilmediği sürece de yaşanacaktır. Bu kazaların
önlenmesi için çözüm, eğitim ve tehlike oluşturan yerlerin kapatılarak çalışanların ulaşmasının
önlenmesidir.
2000-2007 yılları arasında ABD’deki maden işletmelerinde gerçekleşen mekanik etmenlerden
kaynaklanan ağır ve ölümcül kazalar incelemiş, bu kazaların büyük bölümünün konveyör
bantlarda, ikinci bölümün kırıcı ve değirmen bölümlerinde yaşandığı görülmüştür. Bu
çalışmada konveyör bantlarda; bant yangınları, bant bakım-onarım çalışmaları sırasında
yüksekten düşme gibi ölümle sonuçlanabilecek riskler belirlenmiştir. Bununla birlikte; bant
çalışması, bant döner rulo ve tambur temizliği ve bakımı sırasında çalışanların dikkatsizliği,
donanım yetersizliği gibi nedenlerle bantlara takılma, kapılma gibi çok ciddi yaralanmalarla
sonuçlanabilecek kazalar tespit edilmiştir.
Bantlarda bakım ve tamirat
Bakım ve arıza sebebiyle konveyörler durdurulduğunda, herhangi biri tarafından yanlışlıkla
çalıştırılmaması için çalışma butonları üzerine “Dikkat ! Arızalıdır.” veya “Dikkat! Bakım Var”
gibi uyarıcı levhalar konulmalıdır. Gerektiğinde de bandın gücü kesilmelidir.
Bantın çalıştırılması
Bandı çalıştırmadan önce, ikaz sireni en az 20 saniye boyunca çalınmalıdır. Siren sesinden
sonra bant kısa bir süre hareketlendirilmeli, sonrası 15-20 sn gibi kısa bir süre beklendikten
sonra bant çalıştırılmalıdır. Bu sistemin çoğu tesiste otomatik olarak gerçekleştirilmelidir.
Bant konveyörlerde kayma
Her tesiste birden çok sayıda lastik bantlı konveyör vardır. Konveyörün de her parçası
dönmektedir. Haraketli her parçada olduğu konveyörlerde de sık sık sorunlarla
karşılaşılmaktadır.
Aşağıdaki etkenlerin biri ya da birkaçı beraberce bantın kaymasına neden olmaktadır;
- Eğimli bantlarda bant sağa sola daha fazla hareket etmektedir.
- Taşıma rulolar arasındaki mesafe arttıkça bant yanlara daha çok kaymaktadır.
- Bandın çok gergin olması ve bantın üzerindeki cevherin az olması nedeniyle bantınorta rulolara oturmaması kaymasına neden olmaktadır.
- Bant hızı yüksektir.
- Taşıyıcı rulo şaselerinin ayarı doğru değil, bandın rulolar üzerine düzgün
oturmamaktadır. - Açıkta çalışan bantlarda aşırı rüzgarın etkisiyle bant kayabilir.
- Bant sileceklerinin banta düzgün temas etmemektedir.
- Kalitesiz bant kullanımı hareket halinde bantın kaymasına neden olmaktadır.
- Yükleme şutunda cevher bandın hareket yönünde beslenmiyordur. Cevherin banda
ortadan bant yönünde beslenmesi gerekmektedir. - Bant şasesi ekseninde değildir. Ana hareket, kuyruk ya da saptırma tamburlarından
birinin ya da hepsinin mili bant eksenine göre dik değildir, tambur ayarları doğru yapılmamıştır. - Taşıma veya istikamet ruloları doğru çalışmıyordur.
- Tamburlara ya da rulolara çamur yapışmıştır.
Bant konveyörün hareket tamburu üzerinde patinaj yapması
- Tambur yüzeyi ile bant arasında yeterli sürtünme kuvveti oluşmamaktadır.
- Ana hareket tamburu üzeri lastik kaplama değilse, lastik kaplanmalı, lastik üzerine
baklava dilimi şeklinde dişler açılmalıdır. - Bant ile ana hareket tamburu arasındaki sürtünme kuvvetini artırmak için bant gerdirme
ağırlığı artırılmalı, gerdirme kuyruk tamburu yataklarından yapılıyorsa bant biraz daha
gerdirilmelidir. - Saptırma tamburunu ana hareket tamburuna yaklaştırıp kavrama açısını büyütmek de
çözümdür. - Bant uzamıştır, bant esnediğinde ağırlıklar yere değebilir, bandın kısaltılması ya da
ağırlıkların altındaki zeminin derinleştirilerek ağırlığın yere değmesi önlenmelidir. - Bantta dönen her parça potansiyel bir tehlike kaynağıdır. En tehlikeli olan bölgeler de
bantın tabur üzerine sarıldığı bölgelerdir.
Bant konveyör durdurulduğunda meyilli bantın geri kayması
Özellikle uzun meyilli bantlar herhangi bir nedenle durduğunda bandın geri kaçarak üzerindeki
cevherin kuyruk tarafına yığılmaması için Resim 3’deki gibi kitleme rulmanı ya da balatalı
ve dişli fren sistemi kullanılmaktadır. Bant geri kayıyorsa redüktörün kitleme rulmanı
bozulmuştur ya da diskli ya da dişli fren sistemi çalışmıyordur.
Bant ile malzeme taşımak
Bant üzerinde herhangi bir malzeme taşınması gerektiğinde, sorumlu mühendisin vereceği
karar ve alınacak özel önlemler doğrultusunda hareket edilmelidir.
MADEN YÜKSEK MÜHENDİSİ NECATİ YILDIZ